Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklesevinçli bir düzen bileğildir. Ahbaplık, topluluk ortamında insanoğluın sahiden kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak bağırsakin vardır. Hak kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koyuvermek, maşeri yaşamın gerçekleşmesini tedariklemek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin katsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, kesin esaslı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk ortamında insanoğluın hesap ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte haklar, kişi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzenek, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-doğa ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru bağırsakin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Ahbaplık, insaniyet seviyesi bağırsakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birmebzul düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak tamlayan temalerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini tedariklemek maksadıyla konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların hepsidür. Henüz yaygın bir tanımıyla haklar, adalete yönelmiş maşeri yaşama düzenidir. Ahbaplık Sözcük Demeı Ahbaplık kelimesi Arabi “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “gerçek” kelimesinin çoğulu “ilenme’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na bakılırsa haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Yöntem Demeı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu bağırsakin hala doyurucu bir tanım örgülamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Mukannen bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi ortamında bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri husus düz kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun mirlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet aracılığıyla güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Ahbaplık kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun fehamet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeşim nitelikteki cümle durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık düzında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bağırsakin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak bağırsakin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve vakıf cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları kabil değişkin haklar dallarında değişkin yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasi temaleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan haklar, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri bir yaşama düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri yaşamı düzenleyip insanoğluın pasış ve güvenlik ortamında bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun kullanışlı amacını, maşeri gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile topluluk ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun örgüsından meydana gelen ihtiyaçlarını katlamaya çtuzakışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek haklar düzeni yaşamın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun natürel örgüsına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına yönlü çıkmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile kapalıdır; soylu erki ihtiyaçlara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir aranjman şeşna aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak essah kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla adalet, “bir muadele düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere dü değişkin anlamda kullanılır. Hak esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet medlulında ferdî bir özelliği deyimler. şahıs her ahit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni harcamak yolunda daimî ve bileğmedarımaişetmez bir çaba gösterir. İşte bu hesap ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mefhumı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar düzında hukuki fehamet olarak lakırtı konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer bağırsakindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bağırsakeren kurallar cümleü olarak haklar, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve harcamak yerinde bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü adalet mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün haklar sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir fehamet niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir topluluk düzenini bağırsakerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; icap mevcut düzeni arkalamak, gerekse onu bileğmedarımaişettirmeyi meşrulaştırmak bağırsakin her ahit adalete mirvurulur. Nesnel ve kanun üstü adalet hukukta katmıza oturmuş haklar düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim haklar medlulında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut haklar düzenlerinin kendisine yönlü olup olmadığı açısından bir fehamet ve yorum ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve olumsuz katlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon istikrar ortamında olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Alışılagelen olarak bütün haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşama uyacak, hem bile bu maşeri yaşamın pasış ortamında sürebilmesi bağırsakin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çtuzakışacaktır.